Άνθρωπος εναντίον Μηχανής

Τον Φεβρουάριο του 1996 στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, ο σκακιστικός υπολογιστής της IBM, Deep Blue κέρδισε τον μεγαλύτερο σκακιστή όλων των εποχών Garry Kasparov. Όμως, ο Kasparov επανήλθε κάνοντας 3 νίκες και 2 ισοπαλίες κερδίζοντας καθαρά την αναμέτρηση αυτή.Στην πολυσυζητημένη ρεβάνς τον Μάιο του 1997 στη Νέα Υόρκη των ΗΠΑ, μια βελτιωμένη έκδοση του Deep Blue (κάτι σαν το PC του Καλογερόπουλου που είναι πάντα το καλύτερο...) κέρδισε τον Κασπάροβ σε ένα ματς έξι παρτίδων (2 νίκες ο Deep Blue, 1 ο Kasparov και 3 ισόπαλες παρτίδες). Αυτή ήταν και η πρώτη φορά που υπολογιστής είχε κερδίσει ποτέ σε ματς παγκόσμιο πρωταθλητή.

Μήπως αυτό σημαίνει ότι οι υπολογιστές είναι εξυπνότεροι απο τους ανθρώπους? Η απάντηση είναι σίγουρα αρνητική. Απλώς "σκέφτονται" πιο γρήγορα αλλά οι ¨σκέψεις" τους είναι σίγουρα χαμηλότερου επιπέδου απο του ανθρώπου. Και αυτό οφείλεται στο ότι οι υπολογιστές δεν διαθέτουν κατανόηση. Οι λογικές τους μονάδες, αντίθετα με τον ανθρώπινο εγκέφαλο, δεν μπορούν να παράγουν νοημοσύνη ούτε συναισθήματα. Δεν αισθάνονται-πονο, ευτυχία, συμπόνοια, υπερηφάνεια- δεν σκέφτονται πραγματικά. Με λίγα λόγια δεν έχουν συνείδηση.

Τα τελευταία χρόνια όμως υπάρχουν πολλοί φιλόσοφοι, επιστήμονες της πληροφορικής και μαθηματικοί που πιστεύουν ότι αυτό είναι απλά θέμα χρόνου. Είναι οι υποστηρικτές της άποψης ότι κάποτε θα καταφέρουμε να κατασκευάσουμε έναν υπολογιστή που θα διαθέτει Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence ή ΑΙ) ικανή να παράγει συνείδηση.Η άποψη αυτή είναι γνωστή ως "ισχυρή ΑΙ" και ουσιαστικά ισχυρίζεται ότι η ανθρώπινη συνείδηση, η ανθρώπινη κατανόηση και τα ανθρώπινα συναισθήματα είναι υπολογιστικές διαδικασίες- αλγόριθμοι όπως τους ονομάζουν στα Μαθηματικά. Δηλαδή, μια σειρά εντολών-οδηγιών εκφρασμένες σε μια τυπική γλώσσα (όπως η Άλγεβρα ή οι γλώσσες προγραμματισμού) που αν εφαρμοστούν κατα γράμμα, δίνουν ένα σαφώς ορισμένο αποτέλεσμα. Το ερώτημα είναι: πως θα καταλαβαίναμε αν πράγματι ένας υπολογιστής διαθέτει συνείδηση; Αν υποθέσουμε ότι βγήκε στην αγορά ένα νέο μοντέλο υπολογιστή του οποίου οι κατασκευαστές ισχυρίζονται ότι διαθέτει νοημοσύνη. Πως θα ελέγχαμε την αλήθεια αυτού του ισχυρισμού;

Σε αυτή την ερώτηση προσπάθησε να απαντήσει ο διάσημος Μαθηματικός Alan Turing (υποστηρικτής της ΑΙ) με το αμφιλεγόμενο τεστ Τuring: ο υπολογιστής και ένας άνθρωπος-εθελοντής είναι κρυμμένοι απο έναν εξεταστή. Ο εξεταστής θα πρέπει να διακρίνει ποιός απο τους δυο είναι ο υπολογιστής και ποιός ο άνθρωπος, με μοναδικό κριτήριο τις αναγνωριστικές ερωτήσεις που θα τους θέσει. Αυτές οι ερωτήσεις θα μεταδίδονται με απρόσωπο τρόπο, για παράδειγμα μέσω ενός πληκτρολογίου και οι απαντήσεις που θα παίρνει θα εμφανίζονται σε μια οθόνη. Ο άνθρωπος-εθελοντής θα απαντά με ειλικρίνεια και προσπαθεί να πείσει ότι αυτός είναι ο άνθρωπος ενώ ο υπολογιστής προσπαθεί να ξεγελάσει τον εξεταστή και να τον πείσει ότι αυτός είναι ο άνθρωπος. Αν μετά απο μια σειρά τέτοιων πειραμάτων, ο εξεταστής δεν είναι σε θέση να ξεχωρίσει τον άνθρωπο απο τη μηχανή, τότε ο υπολογιστής θα έχει περάσει με επιτυχία τη δοκιμασία. Βέβαια πολλοί ισχυρίζονται ότι αυτό το τεστ αδικεί τον υπολογιστή διότι σε περίπτωση αντιστροφής των ρόλων, θα αρκούσε να ρωτήσουμε έναν πολύπλοκο αριθμητικό υπολογισμό και τότε η διαφορά θα ήταν εμφανής. Όμως, θυμηθείτε ότι θέλουμε να διακρίνουμε αληθινή κατανόηση και συνείδηση και όχι ταχύτητα υπολογισμών. Είναι το ίδιο με το να ρωτούσαμε αν μουδιάσανε τα πόδια του! Τότε πάλι η διαφορά θα ήταν εμφανής αφού ο υπολογιστής δεν έχει πόδια. (Μια ερώτηση που θα μπορούσε να προταθεί είναι:"Ο Μήτσος μπήκε σε ένα εστιατόριο. Παρήγγειλλε μπιφτέκι. Όταν έφυγε ήταν πολύ ευχαριστημένος και έδωσε στον σερβιτόρο ένα καλό φιλοδώρημα. Πιστεύεις ότι ήταν πεινασμένος την ώρα που έφυγε απο το εστιατόριο;" Πουθενά στην ερώτηση δεν διευκρινίζεται αν ο Μήτσος έφαγε το μπιφτέκι αλλά ένας άνθρωπος θα συμπέραινε ότι το έφαγε. Ο υπολογιστής θα το καταλάβαινε;)

Πιθανότατα, θα υπάρξει κάποτε ένας υπολογιστής που θα περάσει το τεστ Turing με επιτυχία αλλά ο φιλόσοφος John Searle πιστεύει ότι αυτό δεν θα σήμαινε πραγματική κατανόηση εκ μέρους του υπολογιστή. Και φέρνει το παράδειγμα του Κινέζικου Δωματίου. Ας υποθέσουμε ότι ο Μήτσος είναι κλεισμένος σε ένα δωμάτιο, έχει μπροστά του ένα πληκτρολόγιο και μια οθόνη και κάποιος εξεταστής του κάνει ερωτήσεις στα κινέζικα. Επειδή ο Μήτσος δεν ξέρει κινέζικα, του έχουν δώσει τις εξής οδηγίες: Αν στην οθόνη εμφανιστεί αυτό *&@*&^ (στα κινέζικα: είσαι άντρας?) τότε γράψε αυτό %* (στα κινέζικα: Ναι!) ενώ αν εμφανιστεί αυτό *#^&%^% (στα κινέζικα: είσαι γυναίκα?) τότε γράψε αυτό $# (στα κινέζικα: Όχι!)...Έτσι, ο Μήτσος θα περάσει με επιτυχία το τεστ επειδή του έδωσαν έναν αλγόριθμο για την απάντηση, αλλά στην πραγματικότητα δεν κατανοεί τίποτα γιατί δεν γνωρίζει κινέζικα!

Σχόλιο: Υπάρχει και το τεστ Ντούση για να καταλάβουμε ποιός είναι ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου: τοποθετείς μια γυναίκα και έναν σκύλο σε ένα πορτ μπαγκάζ. Όταν το ανοίξεις, ποιός θα σου κάνει χαρές και ποιός θα γαυγίζει? (άσχετο...)