Η χημεία του Έρωτα

Ποια παράξενη χημεία κάνει έναν άντρα και μια γυναίκα να αισθάνονται τρελό πάθος ο ένας για τον άλλον; Μια επιστημονική ματιά στη μαγεία του «ζευγαρώματος».

Περπατάς στο δρόμο. Μία εκθαμβωτικά όμορφη γυναίκα σε προσπερνά. Το κεφάλι σου γυρνάει και κάτι αρχίζει να συμβαίνει στο σώμα σου. Οι παλμοί της καρδιάς σου αυξάνονται κι αρχίζεις ελαφρώς να ιδρώνεις. Τα γλυκοκορτικοειδή και η νορεπινεφρίνη ξεκινούν να τριγυρνάνε στο κυκλοφορικό σου. Το αίμα φουσκώνει τους σκελετικούς μυς σου -έτσι φαίνεσαι fit- και τη βουβωνική χώρα σου σε περίπτωση που εκείνη αγοράσει το «συνολάκι». Μικροσκοπικές μυώδεις ίνες συνδεόμενες με κάθε τρίχα του σώματός σου συσπώνται κι έτσι έχεις χονδρικά 5 εκατομμύρια στύσεις. Κάτι πολύ δυνατό σε καταλαμβάνει. Τι συμβαίνει;

Ο πρώτος λόγος που θεωρείς αυτήν τη γυναίκα όμορφη είναι ότι η πλούσια λαμπερή κόμη της και το καθαρό απαλό δέρμα της σου λένε ότι είναι υγιής και προφανώς δεν έχει φιλοξενηθεί κανένα παράσιτο πάνω της. Θέλεις -ή, καλύτερα, το μέρος του εγκεφάλου σου που ελέγχει τη συμπεριφορά σου θέλει- να σιγουρέψεις ότι θα επιβιώσει μίας εγκυμοσύνης και το παιδί της θα φέρει άκρας υγείας. Ο λόγος που τα τροπικά πουλιά είναι τόσο πολύχρωμα είναι ότι τα τροπικά δάση είναι ο παράδεισος των παράσιτων. Το πουλί που κουβαλά παράσιτα δεν έχει αρκετούς μεταβολικούς πόρους για να ενισχύσει αυτό το πολύχρωμο φτέρωμα κι έτσι γίνεται ευκολότερο να ξεχωρίσουν τα πουλιά που είναι τόσο υγιή ώστε να αναπαραχθούν.
Τα μαλλιά είναι μία ορατή μαρτυρία όχι μόνο για την υγεία μιας γυναίκας, αλλά και για την ιστορία της. Χρειάζονται περίπου 3 χρόνια για να μακρύνουν τα μαλλιά και να φτάσουν μέχρι τους ώμους κι από τη στιγμή που το βασικό χαρακτηριστικό τους δεν είναι η επιβίωση, είναι τα πρώτα που υποφέρουν αν κάτι δεν πηγαίνει καλά. Τα μαλλιά φανερώνουν τη διατροφή μας, τις συνήθειές μας (τα ναρκωτικά και το τσιγάρο επηρεάζουν την ποιότητα της τρίχας) και τις αισθητικές επιλογές μας.

Στο βιβλίο της Survival of the Prettiest, η Nancy Etcoff υπογραμμίζει ότι τα μαλλιά είναι ένα από τα πιο ισχυρά σεξουαλικά σημάδια. Τα υγιή μαλλιά έχουν πλούσια υφή και χρώμα, αεράτη κίνηση και μυρίζουν όμορφα. Η ερεθιστική αυτή δράση των μαλλιών είναι τόσο έντονη, που πολλοί πολιτισμοί μέσα από την ιστορία ανάγκαζαν τις γυναίκες να καλύπτουν τα κεφάλια τους μετά το γάμο ή ακόμα και να κόβουν τα μαλλιά τους. Επίσης, ουκ ολίγοι είναι οι άντρες, οι οποίοι ξαφνιάζονται και απορούν όταν μετά από μερικούς μήνες έγγαμου βίου βλέπουν τις γυναίκες τους να έχουν κόψει τα υπέροχα μαλλιά που είχαν όταν τις γνώρισαν. Υπάρχει λόγος: δεν τα χρειάζεται άλλο πια για να προσελκύσει ένα σύντροφο και είναι πολύ κουραστική η διατήρηση του κυματισμού αυτής της σεξουαλικής σημαίας της.

Ο δεύτερος λόγος που η γυναίκα στο δρόμο αιχμαλώτισε την προσοχή σου είναι ότι είναι νέα. Αυτό σου λέει ότι μάλλον δεν έχει μείνει έγκυος στο παρελθόν. Οταν ο εγκέφαλός σου διαμορφώθηκε από φυσικές επιλογές, ο πρώτος άντρας που άφησε έγκυο μια γυναίκα είχε καλή ευκαιρία να κυριαρχήσει στα αναπαραγωγικά χρόνια της. Μερικές χιλιάδες χρόνια πριν, οι γυναίκες είτε ήταν εγκυμονούσες είτε νοσούσαν συνεχώς από την εφηβεία τους μέχρι το θάνατό τους (πέθαιναν γύρω στα 40 - αν ήταν τυχερές). Από τη στιγμή που η νοσηλεία εμπόδισε την ωορρηξία μειώθηκαν και οι πιθανότητες να μείνουν έγκυες. Ο λόγος που οι άντρες κάθε ηλικίας συνεχίζουν να αρέσκονται στα νέα κορίτσια είναι ότι είμαστε σχεδιασμένοι να τις αφήσουμε έγκυες και να κυριαρχήσουμε στα γόνιμα χρόνια τους διατηρώντας τες σε αυτήν την κατάσταση. Αν μπορούσαμε να μονοπωλήσουμε τα αναπαραγωγικά χρόνια περισσότερων γυναικών, τόσο το καλύτερο.

Οταν η πρώτη γυναίκα σου πάψει να εκπέμπει απροκάλυπτα σημάδια αναπαραγωγικής βιωσιμότητας ποθείς νεότερες γυναίκες, που όχι απλώς εκπέμπουν, αλλά είναι ολόκληρες ένα ραντάρ. Σε πολλούς πολιτισμούς είναι απολύτως αποδεκτό σε αυτό το σημείο ο άντρας να παντρεύεται νεότερη γυναίκα (και να κρατάει και την πρώτη). Στον δικό μας πολιτισμό είναι ταμπού, ωστόσο οι διαφημίσεις με τέτοια «πονηρά» σενάρια βρίσκονται παντού. Όταν οι αναλογίες των προσώπων των μοντέλων σε περιοδικά -όπως στη Vogue και το Cosmopolitan- αναλύθηκαν, αποδείχθηκε ότι ήταν πιο κοντά σε αυτές ενός 7χρονου. Αυτό είναι λιγάκι νέο, αλλά στους περισσότερους πολιτισμούς -σχεδόν καθ' όλη την πορεία του Homo Sapiens- η γυναίκα έκανε το πρώτο της παιδί στην ηλικία μεταξύ 12 και 15 χρόνων, με άντρα που συνήθως ήταν γύρω στα 18. Μόνο οι απόψεις μας επί του θέματος άλλαξαν, όχι όμως κι ο έμφυτος μηχανισμός μας.

Ο τρίτος λόγος που έγινες όμηρος αυτής της γυναίκας στο δρόμο, σύμφωνα με την Etcoff, είναι ότι τα χείλη αυτής της γυναίκας είναι σαρκώδη και κόκκινα, πράγμα το οποίο σου λέει ότι αν και νέα, είναι έτοιμη για αναπαραγωγή. Στην εφηβεία, τα οιστρογόνα κάνουν τα χείλη των κοριτσιών να φουσκώνουν και να κοκκινίζουν φτάνοντας στο πικ τους στην ηλικία των 14. Επίσης το ίδιο συμβαίνει και στα χείλη του αιδοίου, γεγονός που τα κάνει επιδεκτικά στη διείσδυση. Οταν όλη αυτή η φυσική φρεσκάδα φύγει, οι γυναίκες φοράνε κραγιόν, γιατί αυτό το σημάδι της ικανότητάς τους να αναπαραχθούν, τα καθιστά πιο ελκυστικά.

Αλλα σημάδια της γονιμότητάς της είναι το μεγάλο στήθος της και η λεπτή μέση που τονίζει τους γοφούς της αποδεικνύοντας ότι μπορεί να φιλοξενήσει παιδί μέσα της. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι γυναίκες με το κλασικό σώμα-«κλεψύδρα» είναι διπλάσια τυχερές στο να μείνουν έγκυες σε σχέση με τις γυναίκες με άλλο σχήμα σώματος. Η γυναίκα στο δρόμο έχει τη φιγούρα «κλεψύδρας» και τα ρούχα της την τονίζουν. Τα ψηλά τακούνια που φοράει δημιουργούν καμάρα στην πλάτη της δίνοντας έμφαση στις καμπύλες της.
Αυτό μας φέρνει στον τέταρτο λόγο, που βρήκες αυτό το τυχαίο κορίτσι στο δρόμο τόσο ελκυστικό. Αν οι πρώτοι τρεις κάνουν τη δουλειά τους, είσαι πολύ κοντά στο να παίξεις τον πρώτο πραγματικά άκρως προσωπικό ρόλο στο χορό των ζευγαριών. Θα εισπνεύσεις το άρωμά της.

Η μυρωδιά είναι το μεγαλύτερο από τα μεγάλα όπλα στο να φέρει κοντά έναν άντρα με μία γυναίκα - ή κάθε ζώο. Δεν μας αρέσει να μιλάμε για μυρωδιές. Νομίζουμε ότι είμαστε υπεράνω αυτού. Ξοδεύουμε πολλά λεφτά κι ενέργεια προσπαθώντας να απαρνηθούμε ότι είμαστε ζώα κατευθυνόμενα από ζωώδη ένστικτα. Ξοδεύουμε δισεκατομμύρια προσπαθώντας να εξαλείψουμε τη φυσική οσμή μας και τώρα η ευφυΐα μας είναι αυτή, η οποία μέσα από τις ανακαλύψεις μας αναβιώνει τελικά την αστραφτερή και σοκαριστική ζωώδη φύση μας.
Μέχρι τώρα όλοι μας έχουμε ακούσει τις φερομόνες, ορμόνες που παράγονται στο δέρμα και γίνονται αντιληπτές (π.χ. με την οσμή) από άλλα άτομα προκαλώντας ειδική συμπεριφορά στο δέκτη. Είμαστε τόσο υπερόπτες, που για πολύ καιρό αρνούμασταν να πιστέψουμε ότι είχαμε ακόμα και το σύστημα που ανιχνεύει τις φερομόνες. Πλέον κατανοούμε τη λειτουργία του ανθρώπινου υνιορρινικού συστήματος, που βρίσκεται παραπλεύρως του διαφράγματος της μύτης. Ναι, ελεγχόμαστε από τη μυρωδιά και τα πιο ισχυρά αρώματα είναι αυτά που οι περισσότεροι από εμάς δεν μπορούμε συνειδητά να αντιληφθούμε. Και οι άντρες, και οι γυναίκες αναδίδουν φερομόνες που ονομάζονται ανδροστένες, ωστόσο οι άνδρες αναδίδουν μεγαλύτερη ποσότητα.

Οι γυναίκες εκκρίνουν λιπίδια γνωστά ως κοπουλίνες στο αιδοίο τους. Και τα δύο χρησιμοποιούνται ως ισχυρά κανάλια επικοινωνίας. Μερικοί άνθρωποι μπορούν να τα ανιχνεύσουν συνειδητά, αλλά η πλειονότητα δεν μπορεί (δεν έχει σημασία. Το συνειδητό τμήμα του εγκεφάλου μας είναι εντελώς άσχετο στην πιο σημαντική δουλειά που έχουμε να κάνουμε). Οταν οι γυναίκες εκτέθηκαν στις ανδροστένες ένιωσαν καλύτερα και οι άντρες τους φάνηκαν ομορφότεροι. Οταν οι ανδροστένες ψεκάστηκαν σε θέσεις θεάτρου, οι γυναίκες διάλεξαν αυτές τις θέσεις, ενώ οι άντρες τις απέρριψαν. Φυσικά, καμία από αυτές δεν ήξερε πού καθόταν ούτε σκέφτηκαν αν μύριζαν κάπως.

Ο Astrid Jutte, ερευνητής του Ludwig Boltzmann Institute for Urban Technology στη Βιέννη, εξέθεσε μερικούς άντρες σε κοπουλίνη, την οποία οι γυναίκες αναδίδουν όταν έχουν ωορρηξία, και βρήκε ότι τα επίπεδα τεστοστερόνης των αντρών αυξήθηκαν κατά 50%. Επίσης, το τεστ έδειξε ότι τα πρόσωπα και οι φωνές των γυναικών φαίνονταν πιο ελκυστικά αφότου οι άντρες είχαν πάρει μυρωδιά την κοπουλίνη, ακόμα κι αν δεν μπορούσαν να αντιληφθούν τη μυρωδιά. Από τη στιγμή που η οσμή της γυναίκας είναι σχεδόν πιο οξεία κατά την ωορρηξία, άντρες και γυναίκες είναι βιολογικά ρυθμισμένοι να διαβάζουν ο ένας τον άλλον από τη μυρωδιά, με τέτοιο τρόπο ώστε να αυξάνονται οι πιθανότητες για την αναπαραγωγή τους.

Υπάρχουν ισχυρά και πολυσύνθετα μηνύματα σε αυτές τις μυρωδιές, οι οποίες παράγονται από το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Δοκιμάζουμε τα γονίδιά μας όταν χωρίς να το καταλάβουμε βρισκόμαστε σε ένα χώρο πλημμυρισμένο από ανδροστένες και κοπουλίνες, και συγκεκριμένα μιλάμε για τα γονίδια που μερικοί τα φωνάζουν και ως μείζον σύμπλοκο ιστοσυμβατότητας (MHC). Τα MHC είναι εκείνα που ανιχνεύουν ξένους οργανισμούς, όπως τα βακτήρια. Αυτό μας επιτρέπει να πούμε από τη μυρωδιά και μόνο πόσο μας ταιριάζει ένας άνθρωπος. Ερευνητές απέδειξαν ότι οι άνθρωποι διαλέγουν ταίρι, του οποίου τα MHC είναι ελάχιστα όμοια με τα δικά τους. Ενας Ελβετός ερευνητής έδωσε σε γυναίκες κάποια T-shirts με τα οποία είχαν κοιμηθεί κάποιοι άντρες και τους ρώτησε αν τους άρεσε η μυρωδιά. Οι γυναίκες προτίμησαν εκείνες τις μυρωδιές των αντρών που ήταν γενετικά διαφορετικοί και απέρριψαν τα T-shirts, που μύριζαν σαν να τα είχε φορέσει ο πατέρας ή ο αδερφός τους.

Σε ένα ψυχολογικό πείραμα, μερικοί άντρες είδαν τις φωτογραφίες γυμνών γυναικών. Αφού τις κοίταξαν αναλυτικά, οι άντρες είπαν ότι ήταν λιγότερο ερωτευμένοι με τις συζύγους τους. Αυτό ακούγεται λογικό αν ισχύει η θεωρία του Dawkins. Η θεωρία αυτή ισχυρίζεται ότι όλα τα ζώα -συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου- έχουν έναν ύστατο κι ακαταμάχητο σκοπό: να μεταβιβάσουν τα γονίδιά τους και να το κάνουν σε όσο μεγαλύτερη έκταση γίνεται. Τα γονίδιά σου δεν ενδιαφέρονται για τη σύζυγό σου ή το κορίτσι σου ή για το τι θα πουν οι γείτονες. Οπότε όταν βλέπεις αυτήν την όμορφη γυναίκα στο δρόμο (ή σε ένα πάρτι ή στο γραφείο) είσαι έτοιμος να δράσεις...